ဧရာဝတီ Thursday, 24 March 2011 15:17 အင္တာဗ်ဴး
.ကမၻာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာမႈႏွင့္အတူျမန္မာ့ရာသီဥတုသည္လည္းယခုႏွစ္ပုိင္းမ်ားအတြင္း ေဖာက္ျပန္မႈမ်ားစြာ ရွိလာသည္။ ရာသီဥတုမ်ား ေဖာက္ျပန္လာမႈေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံသားမ်ားအား ရာသီဥတုျဖစ္စဥ္မ်ားကုိအခ်ိန္မီလ်င္ျမန္စြာအနီးစပ္ဆုံးခန္႔မွန္းေပးႏုိင္ေရးအတြက္မုိးေလ၀သႏွင့္ဇလေဗဒ၏ အခန္းက႑သည္ ယခင္ကထက္ ပုိမုိ အခရာ က်လာေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ မုိးေလ၀သႏွင့္ဇလေဗဒ(မိုး/ဇလ)ဌာန၏ညႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္ေဟာင္းေဒါက္တာထြန္းလြင္ကုိဧရာ၀တီ သတင္းေထာက္ မင္းႏုိင္သူက ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားသည္။
မိုးေလဝသႏွင့္ဇလေဗဒပညာရွင္ေဒါက္တာထြန္းလြင္(ဓာတ္ပံု-MyanmarClimateChangWatch)
ေဒါက္တာထြန္းလြင္သည္ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္မွ စတင္ကာ မုိးေလ၀သဌာနတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၀န္ထမ္းဘ၀တြင္ အစုိးရ ပညာေတာ္သင္ဆုျဖင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ဖေလာ္ရီဒါတကၠသုိလ္မွ မဟာသိပၸံဘြဲ႕ (မုိးေလ၀သ) ကုိ ရရွိခဲ့သည္။
၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ ညႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္ (အႀကံေပးအရာရွိ)ရာထူးမွ အၿငိမ္းစားယူခဲ့ၿပီးေနာက္ ထိုင္းႏိုင္ငံ AIT တြင္ဖြင့္လွစ္ထားေသာ RIMES(RegionalIntegratedMulti-hazardEarlyWarningSystem)၏ နည္းပညာအႀကံေပး အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ Consultant အျဖစ္ MRCS, CARE Myanmar, Action Aid Myanmar, Eco Dev, NAG တို႕တြင္လည္းေကာင္း၊ Resource Person အျဖစ္ ICHARM (Japan), EGRESS, World Vision Myanmar, Global Green အပါအ၀င္ တျခားေသာ NGOs၊ INGOs မ်ားတြင္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ ဆံုးရံႈးနစ္နာႏိုင္မႈ ေလ်ာ့ပါးေရး လုပ္ငန္းမ်ား၌ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည္။
၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ေအာက္တုိဘာလမွစတင္ကာMyanmarClimateChangeWatchအမည္ရွိ ကုိယ္ပုိင္၀က္ဘ္ဆုိက္ကုိ လႊင့္တင္၍ မုိးေလ၀သႏွင့္ သက္ဆုိင္ေသာ သတင္းမ်ား၊ ေဆာင္းပါးမ်ားကုိ ေရးသားလ်က္ရွိသည္။
ေမး ။ ။ ၀န္ထမ္းဘ၀တုန္းကမုိး/ဇလသတင္းေတြတင္ျပရတာနဲ႔အခုကုိယ္ပုိင္၀ဘ္ဆုိက္မွာ ေရးသားတင္ျပရတာဘယ္လိုကြာျခားသြားတယ္လုိ႔ ခံစားရပါသလဲ။
ေျဖ ။ ။ အမ်ားႀကီးကြာသြားတာေပါ့ဗ်ာ။ အရင္က ၀န္ထမ္းဆုိေတာ့ ၀န္ထမ္းစည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြ လုိက္နာရတာေပါ့။ ကုိယ့္အထက္မွာ ရွိတာေပါ့။ ကုိယ့္အထက္ကလူရဲ႕ ခြင့္ျပဳမႈတုိ႔၊ အတည္ျပဳမႈတုိ႔ လုိတာေပါ့။ ဒါေတြကို အလုပ္သေဘာအရ မလုပ္မေန လုပ္ရတာေပါ့။ အခုက်ေတာ့ တေယာက္တည္း လုပ္လုိ႔ရၿပီး အေပၚမွာလည္း တင္ျပစရာမရွိေတာ့ လြတ္လပ္ သြားတာေပါ့။ အဓိက ကြာျခားတာကေတာ့ လြတ္လပ္မႈပါပဲ။
ေမး ။ ။အၿငိမ္းစားဘ၀မွာမုိးေလ၀သခန္႔မွန္းခ်က္ေတြဆက္ထုတ္ေပးေနႏုိင္ေအာင္ဘယ္လို အကိုးအကားေတြ၊ ကိရိယာေတြကုိ ကုိင္တြယ္ သုံးစြဲေနပါသလဲ။
ေျဖ ။ ။ အဓိကကေတာ့ က်ေနာ့္ရဲ႕ အေတြ႕အႀကဳံရယ္၊ မုိးေလ၀သနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပညာေတြ ရရွိေအာင္ သင္ေပးလုိက္တဲ့ ဖေလာ္ရီဒါ တကၠသိုလ္က ဆရာေတြရဲ႕ သင္ၾကားမႈေတြရယ္ကုိ ျပန္လည္ အသုံးျပဳေနရတာပါပဲ။ အခု က်ေနာ္ လက္ရွိလုပ္ေနတဲ့ ၀က္ဘ္ဆုိက္ ခန္႔မွန္းခ်က္ေတြအတြက္ သုံးေနရတဲ့ ကိရိယာကေတာ့ အင္တာနက္ပါပဲဗ်။ အင္တာနက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ သတင္း အရင္းအျမစ္ေတြ (source of information) ကုိ အေျခခံၿပီးေတာ့ က်ေနာ္ တတ္ကၽြမ္းထားတဲ့ ပညာနဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ့ ဘာေတြ ျဖစ္လာႏုိင္တယ္ဆုိတာကုိ ခန္႔မွန္းရတာေပါ့။
ေမး ။ ။ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပုိင္းက ဆရာ ေရးထားတဲ့ မုိးေလ၀သဆုိင္ရာ ေဆာင္းပါးထဲမွာ မိုးတိမ္ေတာင္၊ ေလဆင္ႏွာေမာင္းနဲ႔ စိုက္ဆင္း ေလျပင္းျဖစ္စဥ္ေတြကုိ ကမၻာမွာ လက္ရွိတုိင္းတာ ေနသလုိ စေကးအေသးစိတ္ တုိင္းတာႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ေရဒါ တုိင္းတာခ်က္ေတြ လုိအပ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေတြကို ျမန္မာျပည္မွာ တပ္ဆင္ႏုိင္ဖုိ႔ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ကတည္းက ႀကိဳးပမ္းေနခဲ့တာ အခုထိပဲလုိ႔ ေရးထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဘယ္လိုအခက္အခဲေတြေၾကာင့္ အခုထိ အသုံးမျပဳႏုိင္ေသးတာလဲ သိခ်င္ပါတယ္။
ေျဖ ။ ။ အဓိကကေတာ့ ႏွစ္ပုိင္းေပါ့။ တပုိင္းကေတာ့ အေထာက္အကူျပဳ ကိရိယာ အားနည္းတဲ့အပုိင္းေပါ့။ ဥပမာ ဆုိၾကပါစုိ႔။ လူေတြက ေလဆင္ႏွာေမာင္း ခန္႔မွန္းလုိ႔ရလား၊ မုိးတိမ္ေတာင္ကုိ မေျပာႏုိင္ဘူးလားဆုိၿပီး ေမးလာရင္ နည္းပညာပုိင္း အရေတာ့ ပညာရွင္ေတြက ေျပာႏုိင္တာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေပမယ့္ ဒါေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္အခ်ိန္ေလာက္မွာ အင္အား ဘယ္ေလာက္နဲ႔ ၀င္လာႏုိင္တယ္ ဆုိတာကုိ အနီးစပ္ဆုံး ေျပာဖုိ႔အတြက္ အေထာက္အကူျပဳ ကိရိယာေတြ လုိတယ္ေပါ့။
အေထာက္အကူျပဳ ကိရိယာဆုိတာလည္း ထူးထူးေထြေထြေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ မုိးေလ၀သဆုိင္ရာ ေရဒါ လုိတာပါပဲ။ ေရဒါကလည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတာေပါ့။ ေရဒါရဲ႕ တုိင္းထြာႏုိင္စြမ္းအေပၚ မူတည္ၿပီး သူတုိင္းထြာႏုိင္တဲ့ အ၀န္းအ၀ုိင္း အတြင္းမွာေတာ့ အပ္က်တာကအစ ျမင္ႏုိင္တာေပါ့။ အခုအခ်ိန္အထိေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာ ေရဒါေကာင္း တခုမွကုိမရွိဘူး။ အရင္တုန္းကေတာ့ ေက်ာက္ျဖဴမွာ မုန္တုိင္းၾကည့္ ေရဒါ တခုရွိပါတယ္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္က ထုတ္တဲ့ ေရဒါပါ။ တပ္ဆင္တာကေတာ့ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္ ေလာက္မွာလုိ႔ ထင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ မုိး/ဇလ က လူေတြလည္း ရုိရုိေသေသ သုံးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကာလၾကာလာေတာ့ ပ်က္စီး ယုိယြင္းလာတဲ့အတြက္ အပုိပစၥည္းထည့္ဖုိ႔ လုိလာလုိ႔ လုိက္ရွာေတာ့ မရေတာ့ဘူးဗ်။ မိုဒယ္လ္က ေအာက္ေနၿပီကုိး။ ဆုိေတာ့ ဒီေရဒါႀကီးကုိ ဒီအတုိင္း ထားလုိက္ရတာေပါ့။ အဲဒီကတည္းက က်ေနာ္တုိ႔လည္း ေရဒါသစ္ျပန္ရေရး ႀကိဳးစားၾကပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ ရရာ ရေၾကာင္းကလည္း အကူအညီေတာင္းတဲ့ အစီစဥ္နဲ႔ပဲ ေတာင္းၾကရတာေပါ့။ ကမၻာ့ မုိးေလ၀သအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ရဲ႕ ေစတနာအေလ်ာက္ ေထာက္ပံ့တဲ့အစီစဥ္က ေတာင္းတဲ့အခါက်ေတာ့ မရခဲ့ဘူးဗ်ာ။ ေျပာရရင္ က်ေနာ္တုိ႔ အလွဴရွင္ ရွာလုိ႔ မရဘူးေပါ့။ မရေတာ့လည္း ေရဒါ မတပ္ႏုိင္ဘူးေပါ့။ လုိရင္းကေတာ့ ဒါပါပဲဗ်။
ေမး ။ ။ေရဒါေတြတပ္မယ္ဆုိရင္ဘယ္ေလာက္ကုန္က်ႏုိင္ပါသလဲ။ဘာေၾကာင့္အစုိးရက မတပ္ႏုိင္ေသးတာလဲ။
ေျဖ ။ ။ ေရဒါကေတာ့ အမ်ဳိးအစား မ်ဳိးစုံရွိပါတယ္။ ေက်ာက္ျဖဴမွာ ေရဒါျပန္တပ္မယ္၊ အေဆာက္အအံုနဲ႔ ၀န္ထမ္း အိမ္ရာေတြလည္း ပါမယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ တြက္ထားတာ ေဒၚလာ ၇ သန္းေလာက္ ကုန္က်ပါမယ္။ အလုပ္အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး တပ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေဒၚလာ ေလး၊ ငါးေသာင္းနဲ႔လည္း တပ္လုိ႔ရပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္ မတပ္ေသးတာလဲ ဆုိတာေတာ့ က်ေနာ္ ေျဖရမယ့္ ေမးခြန္းမဟုတ္လုိ႔ မေျဖတတ္ပါဘူး။
ေမး ။ ။ ျပည္တြင္းမွာ အင္တာနက္ ျမန္ႏႈန္းက တခါတရံမွာ အလြန္အမင္းကုိ က်ဆင္းသြားတတ္တယ္လုိ႔ သုံးစြဲသူေတြက ေျပာၾကပါတယ္။ ဆရာလည္း အင္တာနက္အသုံးျပဳၿပီး မုိးေလဝသ ခန္႔မွန္းမႈေတြကုိ ၀က္ဘ္ဆုိက္ တင္ေနရတာဆုိေတာ့ အခက္အခဲ မႀကံဳရဘူးလား။
ေျဖ ။ ။ ဒီလုိကေတာ့ ႀကဳံရပါတယ္။ ေကာင္းလုိက္၊ မေကာင္းလုိက္ေပါ့ဗ်။ နည္းနည္း ညံ့သြားတဲ့ အခါေတြမွာ အခက္အခဲ ေတြ႕တာေပါ့။ ဒီမွာသုံးလုိ႔ အဆင္ေျပတဲ့အခ်ိန္က လူသုံးနည္းတဲ့ အခ်ိန္ေတြေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေၾကာင့္ အင္တာနက္ေကာင္းေကာင္း သုံးခ်င္ရင္ ည ၁ နာရီေက်ာ္မွ သုံးရတာမ်ဳိးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ မုိးလင္းတဲ့အထိ အလုပ္လုပ္ရပါတယ္။ လုံး၀ သုံးမရေတာ့ဘူး ဆုိရင္လည္း ျမန္ႏႈန္းျမင့္ရတဲ့ ဆုိင္ေတြမွာ သြားသုံးရတာေတြ ရွိတယ္။ ျမန္ႏႈန္းျမင့္အင္တာနက္ ရတဲ့ စင္တာေတြကုိ သြားသုံး ရတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီလုိ mobile user လုပ္ရတဲ့အခါမ်ဳိးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ မုိး/ဇလ သတင္းေတြကုိ အခ်ိန္မီ ထုတ္ေပးႏုိင္ေအာင္ေတာ့ က်ေနာ္လည္း ႀကိဳးစားပါတယ္။ လုံး၀ မရေတာ့ဘူး ဆုိရင္ေတာ့လည္း မတတ္ႏုိင္ဘူးေပါ့ဗ်ာ။
ေမး ။ ။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ရာသီဥတု ျဖစ္စဥ္ေတြက အခုေနာက္ပုိင္းမွာ ေတာ္ေတာ္ဆုိးဆုိးရြားရြား ေဖာက္ျပန္လာတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ရာသီဥတု ျပန္လည္ေကာင္းမြန္လာဖုိ႔ ဘာေတြ လုပ္သင့္တယ္လုိ႔ ထင္ျမင္ မိပါသလဲ။
ေျဖ ။ ။ အဲဒါကေတာ့ သိပ္ေတာ့ မလြယ္ဘူးဗ်။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ ကမၻာ့ရာသီဥတုကုိက ေဖာက္ျပန္လာတာကုိး။ ဒါေပမယ့္လည္း လက္ေလ်ာ့ရမယ္ေတာ့ မဟုတ္ဘူးေပါ့ေလ။ အမ်ားဆုံး တတ္ႏုိင္တာကေတာ့ သစ္ပင္ျပန္စုိက္တဲ့ အလုပ္ေပါ့ဗ်ာ။ ဒီအလုပ္ကုိပဲ ဦးစားေပး လုပ္ေနၾကရမွာပါပဲ။ ကမၻာမွာေတာ့ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေလ့လာထားတာ ရွိပါတယ္။ ဘယ္ရပ္၀န္း (sector) က ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္ေတြအေပၚ အဓိက အက်ဳိးသက္ေရာက္ ေစသလဲ ဆုိတာပါ။ ဥပမာ စုိက္ပ်ဳိးေရးလား၊ စက္မႈလုပ္ငန္းလား၊ သစ္ေတာျပဳန္းတီးတာလား၊ လူဦးေရတုိးမႈေၾကာင့္လား စတဲ့ ရပ္၀န္းေတြအေပၚ မူတည္ တြက္ခ်က္ထားတာ ရွိပါတယ္။
က႑အသီးသီးကေန ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ သက္ေရာက္မႈေတြကုိ ေလ့လာတဲ့အခါ ေပၚထြက္လာတဲ့ ရလဒ္ကေတာ့ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈအတြက္ အဓိကက်တဲ့ အေၾကာင္းအရာဟာ တုိင္းျပည္တျပည္ရဲ႕ ဂ်ီဒီပီ လုိ႔ ထြက္လာပါတယ္။ ဂ်ီဒီပီ ဆုိတာေတာ့ သိၾကတဲ့ အတုိင္းပဲ ႏုိင္ငံနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စီးပြားေရး ညႊန္းကိန္းတခုပါပဲ။ ဒီအေပၚ မူတည္ၿပီး ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈေတြ ျဖစ္ေပၚ ေစႏုိင္တယ္လုိ႔ ေနာက္ဆုံး ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ေတြမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ေမး ။ ။ တခ်ိန္တုန္းက ပင္လယ္ ေမွာင္ခုိေလွေတြဟာ မုိး/ဇလ ၀န္ထမ္းေတြနဲ႔ ေပါင္းၿပီး ပင္လယ္မွာ မုန္တုိင္းရွိႏုိင္တယ္ဆုိတဲ့ သတင္းေတြ ထုတ္ခုိင္းတယ္၊ အဲဒီသတင္းေပၚထြက္လာလုိ႔ အစုိးရ ကင္းလွည့္ေရယာဥ္ေတြ ကမ္းကပ္ ရပ္နားထားခ်ိန္မွာ ေမွာင္ခုိေလွေတြ ထြက္ေလ့ရွိတယ္ဆုိၿပီး ေျပာၾကတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဘာမ်ား ေျပာျပႏုိင္ပါမလဲ။
ေျဖ ။ ။ က်ေနာ့္ဘက္ကေတာ့ လုံး၀ ျငင္းဆုိပါတယ္။ ဒီလုိအျဖစ္မ်ဳိးေတြ မရွိခဲ့ပါဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔ မုိး/ဇလ ဌာနအေနနဲ႔ အဲဒီလုိလုပ္လုိ႔ လုံး၀ကုိ မရႏုိင္ပါဘူး။ မုိး/ဇလ ဌာနရဲ႕ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြကုိ မသိတဲ့သူေတြ ရမ္းသမ္းေျပာတာပဲ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ မုိးေလ၀သ ခန္႔မွန္းခ်က္ သတင္းေတြကုိ အရင္ကေတာ့ ရန္ကုန္ရုံးခ်ဳပ္က ထုတ္တာပါ။ အခုေတာ့ ေနျပည္ေတာ္ေပါ့ေနာ္။ မုိးေလ၀သ သတင္းေတြကို တဦးတေယာက္က ထုတ္လုိ႔မရပါဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔ အဖြဲ႕အစည္းနဲ႔ ထုတ္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တုန္းက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဆုိင္ကလုန္းနာဂစ္ ျဖစ္စဥ္ကုိ ျပန္ေတြးလုိက္မယ္ဆုိရင္ ဆရာ ဘယ္လုိမ်ား ခံစားရပါသလဲ။
ေျဖ ။ ။ နာဂစ္ျဖစ္စဥ္ကုိ ျပန္ေတြးလုိက္ရင္ေတာ့ မခ်င့္မရဲေတာ့ ျဖစ္တာေပါ့ဗ်ာ။ မခ်င့္မရဲျဖစ္တယ္ဆုိတာက နာဂစ္က ဒီေနရာမွာ ဒီလုိ ျဖစ္ေတာ့မယ္ဆုိတာ က်ေနာ္ ၅ ရက္ေလာက္ ႀကိဳသိေနတာပဲေလ။ ဒါေပမယ့္လုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔အားလုံးက အေတြ႕အႀကဳံ မရွိၾကတာရယ္၊ ဒီအေပၚမွာ သိပ္ၿပီးေတာ့ အေရးတယူ မရွိတာရယ္၊ အထင္ေသးတာလည္း ပါတယ္ေပါ့ေလ။ ဒီလုိႀကီး အထိေတာ့ မျဖစ္ေလာက္ဘူးဆုိၿပီး ထင္ခဲ့ၾကတာလည္း ပါတယ္ေပါ့ေလ။ အားလုံးပါပဲ။ ဘယ္သူေၾကာင့္ရယ္လုိ႔ အျပစ္မေျပာပါဘူး။ ပထမဆုံးအႀကိမ္ ဆုိေတာ့ ေပးဆပ္မႈက ႀကီးတာေပါ့။ တျခားႏုိင္ငံေတြမွာလည္း ပထမဆုံးအႀကိမ္ေတာ့ ဒီလုိ ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္ေတာ့ က်ေနာ့္ ေခါင္းထဲမွာ ရွိေနတာက ေနာက္တႀကိမ္ ထပ္မျဖစ္ဖုိ႔ပါပဲဗ်ာ။ ေနာက္တႀကိမ္ မျဖစ္ဖုိ႔ဆုိတာက က်ေနာ္တုိ႔ ျဖည့္ဆည္းသင့္တာ ျဖည့္ဆည္းရမယ္။ ျပဳျပင္သင့္တာ ျပဳျပင္ရမယ္။ ပုိေကာင္းေအာင္ လုပ္သင့္တာ လုပ္ရမယ္။ နာဂစ္က ေပးသြားတဲ့သင္ခန္းစာေတြကုိ ေလ့လာၿပီး အေကာင္းဆုံး ျပင္ဆင္ၾကဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ။
Geen opmerkingen:
Een reactie posten